مساحت کل آب‌بندان‌های گلستان، گیلان و مازندران 32 هزار و 973 هکتار است که 60 درصد آنها در استان مازندران قرار گرفته و پنج و 2 دهم درصد مساحت استان را تشکیل میدهد.
سازگاری این سازه کم‌نظیر با محیط و قرار گرفتن آن در محدوده زمین‌های کشاورزی نقش عمده‌ای در تامین آب دارد.
وجود آب‌بندان‌ها همچنین به علت پراکنش زمانی و مکانی بارندگی‌ها و ناممکن بودن ساخت سد در همه مناطق استان، جایگاه بسیار مهمی برای ذخیره‌سازی آب‌های سطحی است.
آب رودخانه‌ها و هرزآب‌های ناشی از بارندگی در فصول غیرکاشت از طریق کانال‌ها و سفره‌های آب زیرزمینی به داخل آب‌بندان‌ها هدایت و در بهار و تابستان برای آبیاری استفاده می‌شود. به ازای هر هکتار آب بندان، پنج هکتار شالیزارها مشروب می‌شود.
براساس اطلاعات ساخت آب‌بندان‌ها از سه هزار سال پیش تاکنون در استان‌های شمالی رواج داشته و از حدود 200 سال پیش از آن به‌عنوان یکی از مهم‌ترین منابع تامین آب زمین‌های کشاورزی مورد توجه بوده است.
حدود 700 قطعه آب‌بندان با مساحتی بیش از 17 هزار هکتار اکنون در مازندران وجود دارد که می‌تواند بیش از 350 میلیون مترمکعب آب را در خود ذخیره کند. بیش از 50 درصد از تولیدات کشاورزی استان با آب‌بندان‌ها ارتباط دارد.
مدیر آب و خاک جهاد کشاورزی مازندران می‌گوید: بیش از 50 هزار هکتار از شالیزارها و دیگر محصولات کشاورزی از طریق این آب‌بندان‌ها آبیاری می‌شود.
رضا عظیمی می‌افزاید: با توجه به اینکه سالیان درازی است که این سازه‌های سنتی متولی خاصی ندارد، بلاتکلیف رها شده و در زمینه مرمت و بازسازی اساسی آنها اقدامی صورت نگرفته است و بیشترشان به علت انباشته شدن رسوبات و لجن و فرسایش دیواره‌ها حجم مفید مخزنی خود را از دست داده‌اند و عمق متوسط آب در بسیاری از آنها به کمتر از یک متر رسیده است.
وی می‌گوید: در بسیاری از موارد به حریم این آب‌بندان‌ها به عناوین مختلف همچون اضافه شدن به زمین‌های کشاورزی حاشیه آب‌بندان تجاوز شده است و چون متولی خاصی ندارد از این عمل جلوگیری نشده و در نهایت در معرض تخریب قرار گرفته است.
یکی از اهالی روستای چهارمحل محمودآباد معتقد است با اینکه همه ساله در بعضی از روستاها کشاورزان با مشکل آب مواجه هستند اما این روستا به علت وجود آب‌بندان‌های وسیع هیچ وقت مشکل کم آبی نداشته است.
علی‌اکبر رضایی می‌افزاید: علاوه بر تامین آب مزارع کشاورزی، از آب‌بندان‌ها برای پرورش اردک و ماهی نیز استفاده می‌شود.
یکی دیگر از اهالی همین روستا معتقد است: علاوه بر تامین آب کشاورزی و پرورش انواع آبزیان و پرندگان، این آب‌بندان‌ها فضایی بسیار زیبا برای گردشگری و گذران اوقات فراغت به‌وجود آورده است.
جعفر نوربخش می‌افزاید: در فصول گردشگری همچون بهار و تابستان علاوه بر مردم شهرهای اطراف از شهرستان‌های دور نیز برای استفاده از مواهب طبیعی این آب‌بندان‌ها به روستای ما مسافرت می‌کنند که این مساله به اقتصاد اهالی نیز کمک می‌کند.
مدیر آب و خاک جهادکشاورزی مازندران معتقد است: آب‌بندان‌ها زیستگاه مناسبی هم برای ایجاد پناهگاه و شرایط خوبی برای آشیانه‌سازی و زادآوری انواع پرندگان مهاجر است.
رضا عظیمی می‌گوید: این سازه‌های سنتی در ایجاد اشتغال و درآمدزایی برای جوانان روستایی هم نقش موثری دارد.
وی می‌افزاید: تامین آب برای کشاورزان، پرورش انواع آبزیان و پرندگان، ایجاد محیط‌های گردشگری، کمک به تنوع زیستی و حفظ محیط زیست، اشتغالزایی و آبادانی روستاها، جلوگیری از مهاجرت روستاییان به شهر، جلوگیری از تغییر الگوی کشت و واردات محصولات کشاورزی و کمک به کشاورزان برای کشت دوم پس از برداشت برنج در شالیزارها از مهم‌ترین مزایای آب‌بندان‌هاست.
دانشیار دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی ساری هم معتقد است: آلودگی‌های ناشی از پساب‌های کشاورزی موجب از بین رفتن آب‌بندان‌ها می‌شود.
دکتر نصرت‌الله صفائیان می‌افزاید: ورود پساب‌های کشاورزی که با سموم و کودهای کشاورزی آلوده شده است و استفاده بی‌رویه از این آب‌بندان‌ها، لایروبی نکردن منظم، تغییر کاربری آب‌بندان‌ها و ورود گونه‌های گیاهی و جانوری مهاجم موجب از بین رفتن این منابع آبی مفید را فراهم کرده است و مسوولان باید برای حفظ آن تلاش‌های جدی به عمل آورند.
مدیر آب و خاک جهادکشاورزی استان تهیه طرح جامع توسعه و بهسازی آب‌بندان‌ها، لایروبی منظم، تدوین ضوابط و معیارهای فنی در توسعه آنها، ایجاد زمینه‌های مشارکت و همگرایی دستگاه‌های اجرایی در توسعه آب‌بندان‌ها، هویت بخشی به آب‌بندان‌ها به‌عنوان میراث و سرمایه ملی و جلوگیری از تعرض به حریم و بستر آنها را از راهکارهای عمده حفظ، توسعه و بهسازی آب‌بندان‌ها عنوان می‌کند.
رضا عظیمی می‌افزاید: محافظت از این سازه‌های بومی هم وظیفه کشاورزان و روستاییان و هم وظیفه دستگاه‌های اجرایی است که با مشارکت هم این منابع غنی آبی که نقش موثری در توسعه استان دارد حفظ شود.
با توجه به اینکه 90 درصد از آب‌های سطحی استان مازندران هدر می‌رود و در فصول غیر زراعی با آبگرفتگی مزارع و شهرها مواجه است، توسعه آب‌بندان‌ها و هدایت آب‌های سطحی به آنها نقش عمده‌ای در جلوگیری از هدر رفتن آب دارد.
شکوندن لوله ی آب توسط مردم بی فرهنگ!!!!
آب!واقعا این چه نعمت بزرگیست؟